آفت دهان ؛ بررسی علل و روش های درمان آن
آفت دهان یا استوماتیت آفتی (به انگلیسی: Aphthous stomatitis) یک بیماری است که باعث ایجاد زخم های کوچک در دهان، معمولاً در داخل لب ها، روی گونه ها یا روی زبان می شود. زخم های آفتی به عنوان زخم های سرطانی نیز شناخته می شوند. استوماتیت به معنای التهاب مخاط دهان است و علل ایجاد آفت دهان متعدد هستند. این مشکل می تواند لثه ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد و اغلب به دلیل التهاب لثه ها (ژنژیویت) ایجاد می شود.
چگونه آفت دهان و علت آن تشخیص داده می شود؟
آفت دهان معمولاً بر اساس شرح حال کامل و معاینه فیزیکی تشخیص داده می شود. اینها ضایعات منحصر به‌فردی هستند و معمولاً به سادگی در معاینه فیزیکی امکان تشخیص را فراهم می کنند. علاوه بر این، پزشک ممکن است آزمایش های زیر را برای کمک به تأیید، تشخیص و رد سایر علل زخم تجویز کند:
- آزمایشات خون
- بیوپسی از ضایعه: برداشتن یک قطعه کوچک از بافت ضایعه و بررسی میکروسکوپی آن
علل و عوامل ایجاد آفت دهان
علل بیماری آفت دهان بسیار متنوع است و در بیشتر موارد عفونت باکتریایی، ویروس و یا مخمر علت آن است. همچنین در بسیاری از موارد علت آفت دهان ضعف سیستم ایمنی بدن است که در نتیجه یک بیماری ایجاد شده است. اگر غشای مخاطی دهان از قبل آسیب دیده باشد، باکتری ها علاقه خاصی به سکونت در آن مکان پیدا می کنند. به عنوان مثال بعد از کشیدن دندان یا سوختگی دهان، این اتفاق بسیار شایع است. دیگر محرک های غیر عفونی که منجر به بروز آفت دهان می شود عبارتند از:
- بهداشت ضعیف دهان شامل پلاک، جرم و پوسیدگی دندان
- سیگار کشیدن
- مصرف الکل
- پرتو درمانی
- کمبود ویتامین یا آهن
- تحریکات خارجی مانند مسواک بیش از حد سفت، مسواک زدن نادرست و یا مصرف غذای داغ یا ترش
- سوختگی با غذا یا نوشیدنی داغ
- مسمومیت
- بیماری های سیستمیک مانند عدم تحمل گلوتن، بیماری های التهابی روده، لوسمی، دیابت، اختلالات لخته شدن خون و …
- آلرژی و عدم تحمل بعضی از مواد غذایی، مواد پروتز دندان، محصولات مراقبت از دهان، داروها، درمان آنتی بیوتیکی و …
- بیماری های مقاربتی مانند سیفلیس، سوزاک و آفت دهان و ایدز
- نوسانات هورمونی شامل بلوغ، بارداری و یائسگی
- خشکی مخاط دهان
- دندان مصنوعی یا بریس نامناسب
- التهاب لثه که به استوماتیت تبدیل می شود.
شایع ترین انواع استوماتیت آفتی
موارد زیر رایج ترین نوع های آفت دهان هستند:
- آفتی: ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس
- اولسراتیو: شکل بسیار دردناک التهاب مخاط دهان، همراه با زخم های پیشرونده و پوشیده از غشاء
- زاویه ای: التهاب عمدتاً گوشه های دهان را درگیر می کند.
- دارویی: واکنش حساسیتی نسبت به داروهای خوراکی
- جیوه ای: در اثر مسمومیت با جیوه ایجاد می شود.
- برفک: عفونت مخمری که با لکه های سفید و زرد رنگ در حفره دهان مشخص می شود.
- قارچی: التهاب ناشی از قارچ
- بیسموتیکا: ناشی از مسمومیت با بیسموت است.
- دیابتی: ممکن است در بیماران مبتلا به دیابت رخ دهد.
- آلرژیک: به دلیل یک واکنش آلرژیک ایجاد می شود.
?? بیشتر بخوانید:
علائم آفت دهان چیست؟
بسته به نوع آفت دهانی، علائم آن نیز می تواند متفاوت باشد. به طورکلی این علائم عبارت اند از:
- تورم یا قرمزی لثه که هنگام لمس بسیار دردناک می شود.
- زخم های آفتی: زخم هایی که کل مخاط دهان را پوشانده و دارای پوششی سفید رنگ بوده و با حاشیه قرمز احاطه شده اند.
- بوی بد دهان
- زخم روی سقف دهان، داخل لب، داخل گونه ها یا روی زبان
- اختلال در مصرف غذا و مایعات
- سوزش و گزگز ناراحت کننده
- خونریزی لثه
- فرسایش یا از بین رفتن غشای مخاطی
- زخم
- دهان خشک
- بی حسی
- حساسیت بالا به غذاهای سرد، گرم، اسیدی یا تند
- تب
- مشکلات بلع
درمان آفت دهان به چه صورت است؟
درمان آفت دهان به علت آن بستگی دارد. در هر صورت باید از غذاهای تند یا سفت و همچنین مصرف الکل و نیکوتین خودداری کنید. آفت دهان در حالت کلی مشکل بزرگی نیست و می توان آن را با درمان های نسخه ای، غیر نسخه ای و حتی با روش های خانگی درمان کرد. زخم های جزئی تا حدود 10 روز خود به خود درمان می شوند و در صورت عدم درمان، شروع به اقداماتی به منظور کاهش و برطرف کردن مشکلات می شود.
در داروخانه داروهای متعددی با مواد فعال شیمیایی یا گیاهی خواهید یافت که می توانند برای درمان مفید باشند. درمان معمولاً بر اساس علائم و تسکین درد با کمک پاراستامول و ایبوپروفن متمرکز است که اثر ضد تب نیز دارند. شستشو و اسپری با کلرهگزیدین می تواند اثر ضدعفونی کننده داشته باشد. داروهای بازدارنده ویروس فقط در موارد شدید تجویز می شوند.
اگر بیماری با تب همراه باشد، پاراستامول و ایبوپروفن می توانند کمک کننده باشند. ژل ها، دهان شویه ها، پمادها و اسپری های مخصوصی وجود دارد که حاوی ترکیبات فعال لیدوکائین و اسید هیالورونیک برای مقابله با درد، سوزش و خارش است. محلول های حاوی دکسپانتنول یا محلول های نمکی نیز می توانند برای تغییر مخاط دهان تسکین دهند.
درمان های پزشکی برای درمان
اگر با وجود درمان، پس از دو هفته بهبودی حاصل نشد یا التهاب آن به طور مکرر عود کرد، باید با پزشک مشورت کنید. درمان های پزشکی که به این جهت انجام می شود شامل موارد زیر هستند:
- تجویز آنتی بیوتیک که باعث به حداقل رسیدن التهاب یا تحریک بافت می شود.
- مصرف داروی مسکن موضعی برای کاهش درد
- تجویز داروهای موضعی سرکوب کننده سیستم ایمنی (زیرا در بعضی اوقات علت زخم آفت، بیش از حد فعال بودن سیستم ایمنی بدن است.)
- مراجعه به متخصص ددانپزشکی و دریافت یک داروی سیستمیک به جای داروهای موضعی در شرایط حادتر و شدیدتر
درمان خاص برای آفت دهان در کودکان بر اساس موارد زیر تعیین می شود:
- سن، سلامت کلی و سابقه پزشکی
- وسعت بیماری
- تحمل کودک برای داروها، رویه ها یا درمان های خاص
درمان خانگی آفت دهان
بهتر است استوماتیت آفتی خودش درمان شود اما اگر تکرار شد و یا شدت آن زیاد بود، می توان به جز روش های پزشکی از انواع درمان های خانگی نیز برای بهبود آن استفاده کرد که در ادامه به معرفی برخی از آنان می پردازیم:
شستشوی دهان با آب نمک
ساده ترین درمان خانگی برای مشکل آفت دهانی استفاده از آب نمک است. همانطور که می دانید نمک خاصیت ضد التهابی دارد. در این روش مقداری نمک را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و دهان خود را با آن بشویید. لازم است این کار را به طور مداوم ند بار در روز تکرار کنید تا اثرات آن را بعد از چند روز ببینید.
درمان سریع آفت دهان با عسل
عسل از زمان های قدیم به دلیل داشتن خواص آنتی باکتریال و ضد التهابی، در درمان های مختلف مانند درمان آفت نیز استفاده می شود. استفاده از عسل همچنین منجر به تسریع بهبود و رشد بافت ها می شود و طبق تحقیقات انجام شده می تواند زخم ها را سریع تر بهبود ببخشد.
آبلیمو و جوش شیرین
یکی از سریع ترین روش های درمانی برای کاهش یا درمان زخم های دهانی استفاده از ترکیب آبلیمو و جوش شیرین است. برای این کار ابتدا یک قاشق آب لیموی طبیعی را در دهان خود بچرخانید و سپس بیرون بریزید. در حالی که هنوز اثرات آبلیمو باقی مانده است، کمی جوش شیرین به اطراف آفت خود بزنید.
درمان آفت دهان با دیفن هیدرامین
یک روش خوب برای درمان استوماتیت آفتی، ترکیب چند کپسول تتراسایکلین با شربت دیفن هیدرامین و دو قطره لیدوکائین و قرار دادن آن بر روی آفت است. بعد از چند بار استفاده می توان نتیجه را به طور واضح مشاهده کرد.
🔸 بیشتر بخوانید: آنتی بیوتیک برای درمان آفت دهان
روش های پیشگیری از آفت زبان و دهان
- از عفونت یا پوسیدگی دندان جلوگیری کنید.
- بهداشت کامل دهان و دندان شامل مسواک زدن روزانه و استفاده از دهانشویه از تمام بیماری های مربوط به دهان و دندان پیشگیری می کند.
- فاصله بین دندان ها را با نخ دندان یا مسواک بین دندانی تمیز کنید.
- تمیز کردن زبان
- هنگام خوردن تنقلات کوچک، باکتری ها به راحتی می توانند روی باقی مانده آن تکثیر شوند. در چنین مواردی باید چندین بار در روز مراقبت های دندانی را انجام دهید.
- از آدامس های مراقبت از دندان برای تحریک ترشح بزاق و کمک به بازسازی و خنثی سازی اسیدها استفاده کنید.
- معاینات دندانپزشکی را فراموش نکنید.
- در صورت بروز درد یا ناراحتی حاد بلافاصله با دندانپزشک مشورت کنید.
- سیستم ایمنی خود را تقویت کنید. یک سیستم ایمنی قوی می تواند با باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها مبارزه کند.
- یک رژیم غذایی متعادل شامل مواد غذایی مفید، ویتامین ها و عناصر کمیاب بدن می تواند هر آنچه که سیستم ایمنی بدن نیاز دارد را تامین می کند.
- اگر مستعد ابتلا به التهاب لثه هستید، مصرف منظم سبزیجات خام حاوی نیترات (مانند کاهو، اسفناج خام) توصیه می شود.
- در هوای تازه ورزش کنید.
- استرس و شوک روانی می تواند به شدت سیستم ایمنی و سلامت عمومی را مختل کند که باعث ایجاد انواع بیماری ها و عفونت ها می شود.
- خواب کافی بر بدن، ذهن و سیستم ایمنی بدن تأثیر مثبت دارد.
- اگر افرادی در محیط شما هستند که از این عفونت رنج می برند، بهتر است از ظروف آنها استفاده نکنید.
سخن آخر
در اغلب موارد، آفت دهان نشان دهنده عارضه خاصی نیست و با رعایت بهداشت و نکات ذکر شده بهبود می یابد. در شرایطی که بیمار دائما دچار این آفت های دندانی می شود، مراجعه به پزشک ضروری است. بهتر است تعداد دفعات ابتلا به این عارضه و مواد غذایی و دارو های مصرفی خود در بازه زمانی ابتلا را به خاطر بسپارید. مراجعه به دندانپزشک و مصرف مرتب داروهای تجویز شده پزشک به بهبود این عارضه کمک خواهد کرد.
در موارد خاص اگر روش های زیبایی چون لمینت و کامپوزیت و ایمپلنت دندان توسط افراد حرفه ای انجام نشود در طولانی مدت می تواند باعث آفت دهان و پوسیدگی دندان و سایر عارضه ها شود؛ از این رو انتخاب متخصص خوب در این زمینه ضروری است.
منبع: wikidandan
اهمیت بخیه ایمپلنت و مراحل انجام آن
ایمپلنت دندان چقدر طول می کشد؟
برای هر فک چند ایمپلنت لازم است؟
بهترین آنتی بیوتیک ها برای عفونت دندان
بررسی جدیدترین روش های ایمپلنت دندان
